De kerstboom en andere fantoomtradities

Zeker, de koning zei misschien wel mooie dingen, maar waar was zijn kerstboom gebleven? Elke kersttoespraak van de koning wordt nu eenmaal grondig geanalyseerd op verborgen boodschappen. En volgens sommigen op twitter was het ontbreken van de kerstboom zo’n verborgen boodschap. De ‘war on Christmas’ had nu ook het paleis bereikt. Onze nationale christelijke identiteit staat op het spel. En dat alles, volgens de complotdenkers, uit angst om de (Islamitische) immigranten te kwetsen. Er klopt zo veel niet in deze gedachte – en het zegt zoveel over wat we in Nederland echt kwijt zijn geraakt…

Religie is nu een zorg voor iedereen

Deze week publiceerde het SCP haar meest recente onderzoek naar de staat van religie in Nederland. Het beeld is genuanceerd: religie speelt een kleinere maar niet onbelangrijke rol in de samenleving; het zijn vooral de kerkelijke instituten die invloed verliezen. Dat roept de vraag op hoe in de toekomst het veld van religie en spiritualiteit georganiseerd wordt.

Spelen met Heilig Vuur – terugblik

Dat mijn theologisch pamflet Spelen met heilig vuur in 2013 discussie zou oproepen, verraste me niet. Sterker nog, daar ging het nu juist om. Ik wilde debat over de maatschappelijke en culturele taak van de theologie, over een publieke rol voorbij de confessionele posities. Ik wilde gesprek over theologie als een vorm van cultuurhermeneutiek, dat wil zeggen het verstaan van onze tijd en samenleving met gebruikmaking van de wijsheidstradities die we onder meer in religie en levensbeschouwing kunnen vinden. Nu het jaar voorbij is, maak ik de balans van de discussie op. Daarbij kan ik direct op een paar nog openstaande uitdagingen ingaan (1, 2)

Praten over, niet praten met…

De Christelijke Gereformeerde Kerk, een van de meer orthodox-protestantse genootschappen, bespreekt op haar synode een rapport over homoseksualiteit. Steeds sterker voelde men in de kerken de behoefte om antwoord te vinden op de vraag hoe je pastoraal om kunt gaan met homoseksuele gemeenteleden als je tegelijkertijd vindt dat je homoseksuele daden moet afwijzen. Goed dus dat men de handschoen heeft opgepakt. Goed ook dat de toon veel pastoraler is dan je zou kunnen vrezen. Jammer dat het toch een vrij eenzijdig document is geworden. En vooral jammer dat het een gesprek is over homo’s en niet een gesprek mét…

Er is tijd om te twitteren, dus ook om te bidden

Interview in Reiny de Fijter (red.) In gesprek over bidden. Uitg. Plateau 2013

‘Het eerste waar ik aan denk bij bidden, is ontvankelijkheid. Het gaat om een levenshouding. Die kan zich vertalen in concrete vormen als het branden van een kaarsje, een gebed met vaste woorden of een schietgebedje. De ene keer is het heel doelgericht, de andere keer meer mystiek. Bidden als concrete handeling komt in mijn leven niet zo veel meer voor. Het is voor mij meer iets van zijn, dan van doen. Mijn werk – vroeger als dominee en tegenwoordig als theoloog en politicus – bestaat vooral uit woorden. Die hebben dan al snel te maken met boodschappen overbrengen, analyseren. Daarom zijn woorden voor mij niet de beste manier om de andere dimensies in het leven te vangen.

Theologen, ga tolken en bemiddelen

Vervolg op de discussie met Erik Borgman in Volzin, 10.09.2013

Is God een theologische zombie? Erik Borgman neemt in zijn commentaar in de vorige Volzin afstand van die gedachte (die ik overigens ook nergens zo uitspreek). Hij is persoonlijk geraakt door de suggestie dat we terughoudend over waarheid moeten spreken en het woord zombie-categorieën krijgt hem op de kast. Hij meent dat ik een typisch kerkelijke en tegelijk wereldse theologie bepleit (wat mij nogal tegenstrijdig lijkt) en dat is niet zijn theologie. Maar is dit nu een echt meningsverschil of een stijlverschil en misschien ook een misverstand?

‘Biedt theologie aan voor het leven van nu’

Niet alleen Jan van Hooydonk (in het vorige nummer van VolZin) reageerde op mijn pamflet “spelen met heilig vuur”; op allerlei plaatsen – digitaal en in levenden lijve – gaat het gesprek door. Theologie en geloof zonder waarheidsclaim: kan dat wel? Blijft er dan meer over dan een vaag niemandsland? Is dat nog wel theologie? En tegelijk zeggen mensen: eindelijk iemand die beschrijft wat ik als geestelijk verzorger / docent / voorganger aan het doen ben. Niet de boodschap van de kerk uitdragen maar mijn vakkennis gebruiken om mensen te ondersteunen bij hun zoeken naar levenswijsheid.

Religieuze zelfkritiek

Mijn gemiddelde werkdag begint met een bezoekje aan één of meer van de onderbuik-sites die Nederland rijk is. Eén van mijn favorieten is GeenStijl, vooral vanwege het vernieuwende taalgebruik en het feit dat ze regelmatig nieuwtjes hebben of zaken vanuit een ander perspectief bekijken. Verplichte kost zijn ook de commentaren die de veelal anonieme bezoekers achterlaten.

NWO-subsidie voor onderzoek Religie en Homoseksualiteit

Religie en homoseksualiteit worden vaak tegenover elkaar gezet. Parallel aan een toenemende vanzelfsprekendheid van seksuele diversiteit (in Nederland), lijkt religie steeds vaker als privézaak te worden gezien. Dit onderzoek analyseert die polarisatie in politieke debatten en populaire cultuur, en vergelijkt de actuele situatie in Nederland met de recente geschiedenis en met Servië, Spanje en Zweden. Wat zeggen conflicten over homoseksualiteit over de plaats van religie in de samenleving?

Het onderzoek dat deel uitmaakt van het NWO-programma Religie in de Moderne Samenleving wordt geleid door prof. Ruard Ganzevoort (VU) samen met prof. Anne-Marie Korte (UU). Onderzoekers zijn Mariecke van den Berg, David Bos (postdocs) en Marco Derks (AiO).

Het project werkt samen met een internationaal team van adviseurs en 14 maatschappelijke partners. Het project heeft haar thuisbasis in het Amsterdam Center for the Study of Lived Religion (VU) en is aangesloten bij de leerstoel Religie en Gender aan de Faculteit Geesteswetenschappen van de Universiteit Utrecht. Het project heeft een looptijd van vier jaar en een budget van € 466.000.

Enkele reacties op “Spelen met heilig vuur”

Het pamflet dat ik schreef voor de Nacht van de theologie 2013 roept boeiende en scherpe reacties op. Daar ben ik blij mee, want het gaat me om het debat hoe theologie in de moderne samenleving kan functioneren als publieke theologie. Hier verzamel ik een aantal reacties die een aardig beeld geven van het debat: